Zygmunt III Waza, ur. 20 VI 1566, Gripsholm (Szwecja), zm. 30 IV 1632, Warszawa, król polski od 1587, król szwedzki 1592–99, syn króla szwedzkiego Jana III i Katarzyny Jagiellonki, ojciec Władysława IV, Jana II Kazimierza i Karola Ferdynanda; urodzony w szwedzkim zamku Gripsholm, od 1569 uznawany za następcę tronu szwedzkiego; wychowany przez matkę w wierze katolickiej, ze znajomością języka polskiego; wybrany na króla Polski 19 VIII 1587, koronowany 27 XII. Z pomocą prymasa S. Karnkowskiego Zygmunt Waza zdołał uwolnić się spod kurateli Zamoyskiego (któremu zawdzięczał wybór), i na sejmie 1589 uspokoić sytuację w kraju; od razu też począł realizować politykę zbliżenia z Habsburgami i tworzyć własny obóz polityczny, oparty na gorliwych katolikach oraz na przeciwnikach kanclerza, co doprowadziło 1591–92 do zdecydowanych wystąpień antykrólewskich (m.in. pomawiano Zygmunta Wazę o chęć oddania tronu polskiego arcyksięciu Ernestowi Habsburgowi). Po 1592 wewnętrzne walki polityczne uległy wyciszeniu, głównie w związku z zaangażowaniem króla w sprawy szwedzkie, a kanclerza — w księstwach naddunajskich. W 1592, po śmierci ojca, Zygmunt Waza został władcą Szwecji; koronę z rąk luterańskiego arcybiskupa Uppsali przyjął 19 II 1594. Knowania Karola Sudermańskiego, stryja Zygmunta Wazy, w czasie jego nieobecności w Szwecji 1594–98, które doprowadziły do podjęcia przez riksdag wielu aktów godzących we władcę (m.in. o wygnaniu katolików), skłoniły Zygmunta Wazę do podjęcia 1598 wyprawy zbrojnej do Szwecji; zakończyła się ona niepowodzeniem (przegrana pod Linkoping 1598) i 1599 stany szwedzkie pozbawiły go korony; wojska Karola Sudermańskiego opanowały Finlandię, Estonię i wkroczyły do Inflant; wojna, prowadzona z przerwami do 1629 (altmarski rozejm 1629), była spowodowana nie tylko dążeniem króla do odzyskania dziedzicznego tronu, ale także, a od początku lat 20. przede wszystkim, polityką Szwecji zmierzającą do opanowania należących do Rzeczypospolitej wybrzeży Morza Bałtyckiego. Sukcesy militarne J.K. Chodkiewicza w Inflantach oraz podjęcie przez Zygmunta Wazę — przy poparciu silnego obozu regalistycznego — starań o wzmocnienie władzy państwowej, zaktywizowały opozycję, która 1606 wznieciła rokosz Zebrzydowskiego (rokosz sandomierski). Wymierzone w Rzeczpospolitą przymierze szwedzko-rosyjskie oraz chęć wyprowadzenia z kraju wojsk biorących udział w rokoszu skłoniły Zygmunta Wazę do podjęcia 1609 zbrojnej interwencji przeciwko Moskwie (król osobiście dowodził oblężeniem 1609–11 Smoleńska); w rezultacie, na mocy rozejmu w Deulinie (1618), w granicach Rzeczypospolitej znalazły się ziemie: smoleńska, siewierska i czernihowska. Wyrażając zgodę na zaangażowanie lisowczyków przez Habsburgów w pierwszej fazie wojny trzydziestoletniej Zygmunt Waza przyczynił się zapewne do zaostrzenia stosunków polsko-tureckich, czego konsekwencją były najazdy tureckie 1620 (klęska pod Cecorą) i 1621 (obrona Chocimia); również błędem było przekazanie 1611 Prus Książęcych w dziedziczne lenno elektorowi brandenburskiemu, a w sprawach wewnętrznych uznanie Kościoła unickiego (powstałego w wyniku  unii brzeskiej 1596) za jedyny Kościół wschodni w Rzeczypospolitej, co znacznie zaogniło konflikty na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej; jego prokatolicka polityka nominacyjna przyczyniła się do znacznego osłabienia pozycji wyznań protestanckich. W ostatnich latach panowania pozyskał zaufanie szlacheckich mas; podejmował też działania prowadzące do poprawy sytuacji prawosławia. Mecenas artystów (sam zajmował się złotnictwem), rozbudował Zamek Królewski w Warszawie, który 1611 stał się główną rezydencją władców Polski.   Treść biogramu pochodzi z bazy wiedzy WN PWN, zobacz także: Encyklopedia PWN (https://encyklopedia.pwn.pl), Słowniki języka polskiego (https://sjp.pwn.pl), i Słowniki obcojęzyczne (https://translatica.pl).